Cơ chế di truyền và biến dị là gì? Công thức, lý thuyết và bài tập 

Tháng Ba 8, 2024

Cơ chế di truyền và biến dị là gì? Công thức, lý thuyết và bài tập 

Cơ chế di truyền và biến dị là gì Công thức, lý thuyết và bài tập 

Chuyên đề cơ chế di truyền và biến dị là một trong những phần quan trọng, chiếm phần lớn trong đề thi THPT Quốc Gia môn sinh học. Vì vậy, các bạn học sinh cần ôn tập kỹ càng và thường xuyên để có thể giải quyết tốt các dạng bài tập trong chuyên đề này. Trong bài viết dưới đây, BTEC FPT đã tổng hợp lại lý thuyết và công thức cơ chế di truyền và biến dị để chia sẻ đến các bạn học sinh.

cơ chế di truyền bà biến dị là gì

cơ chế di truyền bà biến dị là gì

Cơ chế di truyền và biến dị là gì 

1. Cơ chế di truyền

Là quá trình truyền đạt thông tin di truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác, đảm bảo sự ổn định của các đặc tính di truyền qua các thế hệ. Bao gồm các quá trình:

  • Nhân đôi ADN: ADN tự nhân đôi theo nguyên tắc bổ sung và bán bảo tồn, đảm bảo thông tin di truyền được truyền lại cho các tế bào con và thế hệ sau.
  • Phiên mã: ADN được phiên mã thành mARN trong nhân tế bào.
  • Dịch mã: mARN được dịch mã thành protein trên riboxom.

2. Biến dị

Là những thay đổi trong vật chất di truyền (ADN, NST) làm xuất hiện những biến đổi về kiểu hình của sinh vật. Biến dị có thể xảy ra ở cấp độ phân tử (gen) hoặc cấp độ tế bào (NST).

Có hai loại biến dị chính:

  • Biến dị gen: là những biến đổi xảy ra trong cấu trúc của gen.
  • Biến dị nhiễm sắc thể: là những biến đổi xảy ra trong cấu trúc hoặc số lượng NST.

Lý thuyết Cơ chế di truyền và biến dị

1. Cơ chế di truyền

1.1. Nhân đôi ADN:

ADN tự nhân đôi theo nguyên tắc bổ sung và bán bảo tồn:

  • Nguyên tắc bổ sung: A liên kết với T, G liên kết với X.
  • Nguyên tắc bán bảo tồn: mỗi ADN con được tạo thành gồm một mạch mới và một mạch cũ.

1.2. Phiên mã:

Phiên mã là quá trình tổng hợp mARN từ ADN.

Quá trình phiên mã diễn ra trong nhân tế bào, có sự tham gia của enzim ARN polimeraza và một số enzim khác.

mARN được tổng hợp theo nguyên tắc bổ sung và ngược chiều với mạch khuôn ADN.

1.3. Dịch mã:

Dịch mã là quá trình tổng hợp protein từ mARN.

Quá trình dịch mã diễn ra trên riboxom, có sự tham gia của tARN và một số yếu tố khác.

Protein được tổng hợp theo nguyên tắc bổ sung giữa codon trên mARN và anticodon trên tARN.

2. Biến dị

  • Biến dị gen: Là những biến đổi xảy ra trong cấu trúc của gen. 
  • Biến dị nhiễm sắc thể: Là những biến đổi xảy ra trong cấu trúc hoặc số lượng NST. 

3. Mối quan hệ giữa cơ chế di truyền và biến dị

  • Biến dị là nguồn nguyên liệu cho di truyền.
  • Di truyền là quá trình truyền đạt biến dị từ thế hệ này sang thế hệ khác.

Các công thức Cơ chế di truyền và biến dị

1. Công thức các thành phần của ADN

  • Công thức liên quan chiều dài ADN (L) và số lượng nuclêôtit (N): L = N/2.3,14(A)
  • Công thức chu kì xoắn (Ck): Ck = L/34 = N/20 (chu kì)
  • Công thức tính tổng số nucleotit của gen: N = Ck.20 = L.2 /3,4 = A + T + G + X = 2A + 2G
  • Công thức tính khối lượng M: M = N.300 = (2L/3,4).300 
  • Công thức tính số liên kết hidro: H = 2A + 3G
  • Công thức tính số liên kết photphodieste: P = N - 2
  • Công thức tính số liên kết đường – photphat: D - P = 2(N/2 -1) + N = 2N - 2

2. Công thức của quá trình tự sao

Số ADN con được tạo ra sau k lần tự phân của 1 ADN: 2k

Số ADN con được tạo ra sau k lần tự phân của n ADN: n.2k

Số nuclêôtit mà môi trường nội bào cung cấp:

  • Nnb = N.(2k -1)
  • Anb = Tnb = A(2k - 1) = T(2k-1) 
  • Gnb = Xnb = G.(2k - 1) = X.(2k - 1) 
  • Số ADN con có 2 mạch đều mới là: 2k - 2
  • Số liên kết hidro được hình thành/phá vỡ:Hht = H.2k

3. Quá trình phiên mã

  • Số ribônuclêôtit cần sử dụng trong quá trình phiên mã: rN = N/2
  • Liên hệ giữa chiều dài và số ribônuclêôtit: rN = L/3,4
  • Khối lượng của ARN: M = rN x 300 đvC
  • Số liên kết hoá trị giữa các ribônuclêôtit: P = rN – 1.

4. Quá trình dịch mã

Số axit amin cần sử dụng là cho 1 chuỗi pôlipeptit: aa = N/2.3 - 1 = rN/3 - 1

Số axit amin ở 1 chuỗi polipeptit hoàn chỉnh: aa = N/2.3 - 2 = rN/3 - 2

5. Số liên kết hiđrô

Đột biến đảo cặp nuclêôtit, số liên kết hiđrô được giữ nguyên.

Đột biến thay thế:

  • Thay 1 cặp A – T thành 1 cặp G – X: Hđb = H + 1
  • Thay 1 cặp G – X thành 1 cặp A – T: Hđb = H – 1.

Đột biến mất 1 cặp nuclêôtit:

  • Mất 1 cặp A – T: Hđb = H – 2.
  • Mất 1 cặp G – X: Hđb = H – 3.

Đột biến thêm 1 cặp nuclêôtit:

  • Thêm 1 cặp A – T: Hđb = H + 2.
  • Thêm 1 cặp G – X: Hđb = H + 3. 

Kinh nghiệm làm bài tập Cơ chế di truyền và biến dị

1. Nắm chắc lý thuyết cơ bản

Trước hết, các bạn học sinh cần nắm chắc lý thuyết và các công thức Cơ chế di truyền và biến dị thể áp dụng vào giải bài tập. 

Để ghi nhớ kiến thức nhanh chóng, hiệu quả các bạn học sinh nên tự hệ thống lại kiến thức bằng sơ đồ tư duy cá nhân sau mỗi bài học. 

2. Luyện tập thường xuyên

Các bạn học sinh nên làm nhiều dạng bài tập khác nhau, bao gồm cả bài tập trắc nghiệm và bài tập tự luận theo mức độ từ dễ đến khó. Việc luyện tập thường xuyên giúp các bạn làm quen với các dạng câu hỏi và phương pháp giải, từ đó nâng cao kỹ năng và điểm số. 

Bên cạnh đó, các bạn học sinh cần chú ý chọn những nguồn tài liệu tham khảo uy tín, bám sát đề thi THPT Quốc Gia. Có rất nhiều nguồn tài liệu uy tín các bạn có thể tham khảo để luyện giải bài tập như sách giáo khoa, sách bài tập và các loại sách tham khảo được xuất bản bởi Bộ giáo dục và đào tạo, Đại học Quốc Gia Hà Nội,…

kinh nghiệm làm bài tập cơ chế di truyền và biến dị

kinh nghiệm làm bài tập cơ chế di truyền và biến dị

Hy vọng với những kinh nghiệm mà chúng mình đã chia sẻ trên đây sẽ giúp các bạn học sinh có quá trình học tập và ôn thi hiệu quả. BTEC FPT chúc bạn thành công trên con đường học tập. 

 

btec BTEC FPT

Tin tức mới nhất

Xem tất cả
Sinh viên BTEC FPT Đà Nẵng hào hứng trong chuyến tham quan doanh nghiệp đến Woori Bank Tháng Ba 29, 2025
Vừa qua, sinh viên BTEC FPT đã có cơ hội tham gia chuyến tham quan và giao lưu tại Ngân hàng TNHH MTV Woori Việt Nam - Chi nhánh Đà Nẵng, một trong những ngân hàng lớn nhất Hàn Quốc. ...
CỰU SINH VIÊN BTEC FPT VÀ HÀNH TRÌNH CHINH PHỤC VỊ TRÍ LEADER TẠI TẬP ĐOÀN MASAN Tháng Ba 27, 2025
“Tương lai được mua bằng hiện tại” - Đó không chỉ là triết lý sống mà còn là kim chỉ nam trong sự nghiệp của Trần Đức Hậu - cựu sinh viên ngành Lập trình máy tính tại BTEC FPT ...
RECAP WORKSHOP "CHIẾN LƯỢC SALE - BỨT PHÁ DOANH SỐ CHO DOANH NGHIỆP" Tháng Ba 21, 2025
Ngày 19/03/2025 vừa qua, workshop “Chiến lược Sale - Bứt phá doanh số cho doanh nghiệp” của Bộ môn Quản trị kinh doanh BTEC FPT Hà Nội đã diễn ra thành công với sự tham dự của gần 100 các ...
Bộ Giáo dục và Đào tạo công bố quy chế tuyển sinh đại học năm 2025 Tháng Ba 21, 2025
Các trường đại học sẽ không còn được xét tuyển sớm mà phải quy đổi điểm từ mọi phương thức xét tuyển về cùng một thang điểm chung theo quy định của Bộ Giáo dục và Đào tạo. Ngày 21/3, ...
Chính thức: Bộ Giáo dục và Đào tạo giữ nguyên lịch thi tốt nghiệp THPT 2025 Tháng Ba 21, 2025
Bộ Giáo dục và Đào tạo quyết định giữ nguyên lịch thi tốt nghiệp THPT vào cuối tháng 6, dù một số tỉnh, thành phố đề xuất tổ chức sớm hơn khoảng ba tuần. Ngày 20/3, Bộ Giáo dục và ...
NGUYỄN THỊ HỒNG NGỌC - HÀNH TRÌNH ĐI TÌM LỐI ĐI RIÊNG TRONG LĨNH VỰC NGHỆ THUẬT SÁNG TẠO Tháng Ba 20, 2025
Không đi theo lối mòn của một cuộc sống văn phòng nhàm chán, Nguyễn Thị Hồng Ngọc - cựu sinh viên khóa 4 ngành Thiết kế Đồ họa tại BTEC FPT Đà Nẵng - đã chọn cho mình một hướng ...

Nhập học liền tay

Nhận ngay học bổng lên tới 70% học phí